Formation and scientific path of Hersch Lauterpacht as an international lawyer, Żółkiew, 6 października 2017 r.

Na podstawie referatu powstał artykuł opublikowany w numerze 10 "Palestry" z 2017 r.

pt. Hersch Lauterpacht (1897-1960) – droga do nauki prawa międzynarodowego

Sprawozdanie:

Konferencja międzynarodowa na temat koncepcji prawnych Herscha Lauterpachta

Organizatorem konferencji była Katedra Prawa Międzynarodowego Uniwersytetu Lwowskiego oraz Muzeum Państwowe w Żółkwi, a wśród uczestników naukowcy z uniwersytetów we Lwowie, Krakowie, Warszawie, Wiedniu, Kijowie i Odessie.

Po przemówieniach wprowadzających, wygłoszonych częściowo przed gmachem sądu (np. dziekan Wydziału Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Lwowskiego prof. Markian Malskyj i przedstawiciele administracji), a częściowo na Zamku żółkiewskim (dyrektor muzeum historycznego w Żółkwi W. Herycz) rozpoczęła się merytoryczna konferencja. Obradom przewodniczył główny organizator konferencji, zastępca dziekana Wydziału Stosunków Międzynarodowych UL dr Ihor Zeman.

Pierwszy referat o szlaku naukowym Herscha Lauterpachta jako prawnika internacjonalisty przedstawił profesor Uniwersytetu Warszawskiego adw. Adam Redzik, dzieląc się ze zgromadzonymi także nieznanymi dotychczas danymi o życiu naukowcy. Następny referat wygłosiła profesor Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki w Kijowie Olha Butkewycz wskazując na przełomowy niejednokrotnie wkład Lauterpachta w rozwój teorii prawa międzynarodowego. Wątek ten kontynuował profesor Uniwersytetu Lwowskiego Petro Rabinowicz, koncentrując się jednako na koncepcji ochrony praw człowieka w pracach Lauterpachta. Odniósł się też do wydanej przed kilkoma tygodniami po ukraińsku książki Philippe’a Sandsa pt. East West Street (recenzję wersji angielskiej zamieściliśmy w „Palestrze” 2017, nr 7-8) i wskazując na wartość badań Sandsa, ale też na swoje z nim spotkania i rozmowy. O znaczeniu Lauterpachta dla prawa międzynarodowego, w tym praktyki sądowej, mówił prof. August Reinisch z Uniwersytetu Wiedeńskiego, członek Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ. Z kolei o koncepcji uznania międzynarodowego wypowiedziała się dr Milena Ingelevic-Citak z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zebrani wysłuchali jeszcze krótkich komunikatów badawczych, dyskusji oraz podsumowania konferencji wygłoszonego przez docenta Zemana. Podniesiono potrzebę dalszych badań i spotkań prawników internacjonalistów (może „Spotkań lauterpachtowskich” w Żółkwi?) a także potrzebę publikacji referatów przedstawionych na konferencji.

Prof. August Reinisch (Uniwersytet Wiedeński), dr Milena Ingelevic-Citak (UJ) oraz prof. Adam Redzik (UW) podczas uroczystości odsłonięcia tablicy na gmachu sądu w Żółkwi (fotografia ze zbiorów organizatorów)

Konferencję poprzedziło odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej pamięci Lauterpachta na gmachu sądu w Żółkwi (ul. Gagarina 3). Napis jest w dwóch językach: ukraińskim i angielskim, który głosi:

Sir Hersch Lauterpacht
1897-1960
Born in Zhovkva,
student of Lviv University (1915-1918),
professor at the University of Cambridge (Great Britain),
prosecutor at the Nuremberg Trial,
judge of International Court of Justice

The individual human being is the ultimate unit of all law, 1943.

Konferencja przebiegała w miłej, twórczej atmosferze. Dostarczyła też powodów do pewnych krytycznych refleksji, szczególnie w związku z treścią tablicy pamiątkowej na gmachu sądu. Lauterpacht urodził się w mieście w znacznej mierze spolonizowanym, uczył się w polskim ośmioklasowym gimnazjum i studiował prawo na w gruncie rzeczy polskim uniwersytecie (wszystkie wykłady, których wysłuchał we Lwowie były wygłaszane po polsku), a poza tym, aż do połowy lat trzydziestych był obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej. Uzasadnione byłoby, ażeby napis był także po polsku. Zastanawiające jest też, że od 1597 r. (czyli od początków założenia miasta przez Stanisława Żółkiewskiego) aż do końca drugiej wojny światowej miasto nosiło nazwę Żółkiew, nazwa Zhovkva (Żowkwa) obowiązuje oficjalnie od 1991 r. Lauterpacht urodził się w Żółkwi i ta nazwa (Żółkiew) mogłaby pojawić się przed transliteracją obecnej ukraińskiej nazwy miasta na język angielski. Inna ciekawostka: w przypadku powszechnie znanego Cambridge napisano w nawiasie „Wielka Brytania”, zaś po informacji o studiach na Uniwersytecie Lwowskim zabrakło informacji, że nie była to Ukraina (świadectwo odejścia Lauterpachta z uniwersytetu jest z 1919 roku – nie z 1918).

Olga Stebelska

sprawozdanie ukzało się w "Palestrze" 2017 nr 10 oraz w "Kurierze Galicyjskim"